İşletim Sistemi Nedir?

İşletim sistemi, en basit tanımı ile anlatmak gerekirse, bir bilgisayar kasasının içerisinde yer alan donanım cihazlarının yönetimini ve kullanıcıların farklı yazılımlar ile donanımlar arasındaki iletişimi sağlayan bir yazılımlar bütünü olarak söyleyebiliriz.  Günümüzde işlerim sistemleri sadece bilgisayarlarda bulunan bir yazılım olarak kullanılmamaktadır. Telefonlarda, tabletlerde, arabalarda, video oyun konsollarında, beyaz eşyalarda ve hatta bazı kol saatlerinde bile işletim sistemi bulunmaktadır. İşletim sistemleri açık kaynak kod ve kapalı kaynak kod olarak 2’ye ayrılmaktadır. Açık kaynak kod işletim sistemleri Ubuntu, Centos, Haiku, NetBSD, ReactOS,Pardus ve GNU/Hurd gibi işletim sistemleri açık kaynak kod işletim sistemlerine örnek olarak verilebilmektedir. Kapalı kaynak işletim sistemleri için ise, Microsoft Windows, MacOS X ve Chrome OS gibi işletim sistemleri kapalı kaynak işletim sistemlerine örnek gösterilmektedir. İçeriğimizin ilerleyen kısımlarında Açık kaynak ve kapalı kaynak işletim sistemleri ile ilgili olarak detaylı bilgi verilmeye devam edilecektir.

İşletim Sistemi Nasıl Çalışır?

İşletim sistemleri, siz kullanımı yapmak istediğiniz cihazın Power tuşuna bastıktan sonra anında devreye girmektedir. İşletim sistemleri düzenli bir sistem içerisinde çalışmaktadır. Power tuşuna bastığınız da ilk olarak çevre aygıtları ve ardından sistem bileşenlerini çalıştırır. Daha sonrasında sizin kullanmış olduğunuz cihaz üzerinde vermiş olduğunuz komutları sırasıyla çalıştırmaktadır.

İşletim Sisteminin Amacı Nedir ?

İşletim sistemlerinin amacı sistem üzerinde yer alan yazılımların birbirleri ile veri iletişimini sağlamaktadır. Yüklü olduğu telefon, bilgisayar ve tablet gibi cihazlarda dosyaların düzenli olarak kullanılabilmesini sağlar. Genel olarak satın almış olduğumuz bilgisayar, tablet ve telefonlarda işletim sistemi hazır kurulu bir şekilde gelmektedir. İşletim sistemi yüklü olmayan bir bilgisayarı kullanmak imkansızdır.

Kapalı kaynak kodlu işletim sistemleri

Kapalı kaynak kod işletim sistemleri sadece geliştirici firma, kurum tarafından geliştirilebilir ve bunun dışında diğer kullanıcıların geliştirilmesine izin verilmeyen kod satırlarının kapalı olduğu işletim sistemleridir.Kapalı kaynak işletim sistemleri genel olarak ücretli bir şekilde dağıtılmaktadır. Genellikle kapalı kaynak kodlu işletim sistemleri kişisel bilgisayarlar da ve iş bilgisayarları tarafından kullanılmaktadır. Kapalı kaynak kodlu işletim sistemlerine Microsoft Windows, MacOS X ve Chrome OS gibi işletim sistemleri örnek olarak gösterilebilir. Aşağıda bu belirtilen 3 işletim sistemi ile ilgili olarak genel bilgilere yer verilmiştir.

Microsoft Windows

Windows işletim sistemleri ilk kez 1985 yılının sonlarına doğru piyasaya çıkarılmıştır. Microsoft tarafından geliştirilen Windows işletim sistemleri, kapalı kaynak işletim sistemidir. İlk yayınlanan sürümü Windows 1.0′ dır. Son çıkan sürümü ise 22 kasım 2021 tarihinde Windows 11′ dir. Windows işletim sistemi,şu anda dünya da en çok kullanılan bir işletim sistemidir.

Mac OS X

MAC OS X, Macintosh işletim sistmi ailesinin bir sürümüdür. Şu anda yeni ismi MAC OS olarak geçmektedir. Apple Inc. tarafından geliştirilmektedir. MAC OS işletim sistemi her ne kadar açık kaynak kodlu bileşenleri olsa da MAC OS işletim sistemi kapalı kaynak bir işletim sistemi olarak geçmektedir. MAC OS X işletim sistemi Unix tabanlı bir işletim sistemidir. MAC OS işletim sistemi C, C++ ve Objective C dilleri ile geliştirilmiş bir işletim sistemidir.

Chrome OS

Google tarafından geliştirilen bir işletim sistemidir. Linux çekirdeği kullanmaktadır ancak kapalı kaynak bir işletim sistemidir. İlk kez Haziran 2011 yılında piyasaya sürülmüştür. C dili ile geliştirilmiştir. 2014 yılında Chrome OS işletim sistemi Android uygulamaları tarafından kullanılmaya başlamıştır. Chrome OS işletim sistemi sadece Google ve Google ortakları tarafından yayınlanan yazılımlar ile birlikte kullanılabilmektedir.

Android

Android işletim sistemi mobil ve tablet gibi cihazlarda kullanımı yapılabilmesi için geliştirilen bir işletim sistemidir. Google ve Open Handset Alliance tarafından geliştirilmektedir. Linux tabanlı ve tamamen ücretsiz bir işletim sistemidir. Kaynak kodlarının bir kısmı açık olsa da Google tarafından önemli kodlar kapalı olarak tutulmaktadır. Bu nedenle de kapalı kaynak bir işletim sistemi olarak geçmektedir. Android işletim sistemi ilk kez Eylül 2008 yılında ortaya çıkmıştır. İlk yayınlandığında sürüm 1.0 kullanılırken şu anda son kararlı sürümü Ekim 2021 yılında Android 12 sürümü çıkmıştır.

IOS

Apple tarafından geliştirilen IOS işletim sistemi başlangıçta sadece iPhone cihazları için geliştirilmiştir. Ancak daha sonrasında bu işletim sistemi iPad Touch ve iPad cihazlarda da kullanılan bir işletim sistemidir. İlk kez Haziran 2007 yılında ortaya çıkmıştır. Son sürümü IOS 15 2021 yılında piyasaya çıkmıştır. Yaklaşık 40 dil desteği olan IOS işletim sistemi C, C++, Objective-C ve Swift programlama dilleri ile yazılmıştır. Apple Inc tarafından geliştirilmektedir ve MAC OS X / Unix tipi işletim sistemi ailesindendir. IOS işletim sistemi bir kapalı kaynak işletim sistemidir. İlk sürümü OS 1 sürümü çıkartılmıştır.

Açık kaynak kodlu işletim sistemleri

Açık kaynak kodlu yazılımlar, kaynak koduna erişim yapmak isteyen herkese açık yazılımlardır. Bu yazılımların en ayırt edici özellikleri, kullanıcı tarafından değiştirme özgürlüğü sağlamasıdır. Açık kaynak kodlu yazılımlar ayrıca ücretsiz olarak temin edilebilir ve herkes tarafından geliştirilebilir. Açık kaynak kodlu yazılımlar genel olarak hızlı ve güvenlidir. En çok kullanılan açık kaynak işletim sistemleri aşağıdaki gibidir.

Ubuntu :

Ubuntu, linux tabanlı açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir. Tamamen ücretsiz olarak sunulmaktadır. İlk kez 2004 yılının sonlarına doğru piyasaya sürülmüştür. Canonical LTD ve Ubuntu Topluluğu tarafından geliştirilmektedir. Nisan 2021 yılında son kararlı sürümü 21.04 piyasaya çıkartılmıştır.

Centos :

Centos, bir Red Hat firmasının dağıtımı olan Red Hat Enterprise Linux kaynak kodlarına sahip bir işletim sistemidir. Centos işletim sistemi bağımsız bir grup tarafından geliştirilmektedir. Bu bağımsız grubun ismi The Community ENTerprise Operating System olarak geçmektedir. Centos ilke kez 2004 yılının Mayıs ayında piyasaya sürülmüştür. Tamamen ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir.

Haiku :

Haiku, ilk kez 2002 yılının başlarında piyasaya çıkartılmış açık kaynak kodlu ve artık kullanımı durdurulan BeOS ile uyumlu tamamen ücretsiz bir işletim sistemidir. Haiku, New York ve Amerika Birleşik Devletleri merkezli kar amacı gütmeyen Haiku Inc. tarafından desteklenmektedir.

NetBSD :

NetBSD Koliforniya Üniversitesinde geliştirilmiş bir Unix türevi olan işletim sistemidir. NetBSD 57 farklı mimari ile çalışmaktadır ve ileri seviye bir işletim sitemi olarak bilinmektedir.İlk kez 1993 yıllarında ortaya çıkmıştır ve halen NetBSD Vaktı tarafından geliştirilmektedir. NetBSD işletim sistemi ücretsiz olarak kullanılması ile birlikte tamamen açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir.

ReactOS :

ReactOS Windows işletim sisteminin çalıştırmış olduğu tüm yazılımları ve sürücüleri ücretsiz olarak kullanabilmenizi sağlayan açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir. İlk kez 1996 yılında FreeWin95 adıyla ortaya çıkmıştır. İşletim sistemi ailesi olarak Windows NT ailesinde yer almaktadır ve ReactOS Takımı tarafından geliştirilmeye devam etmektedir.

Pardus :

Tubitak tarafından geliştirilen GNU/Linux dağıtımı bir işletim sistemidir. İlk kez Aralık 2005 yılında piyasaya sürülmüştür. Linux işletim sistemi ailesindendir. Tamamen ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir. Pardus adını, Anadolu parsının biimsel adı Panthera Pardus Tulliana’dan almaktadır. Pardusun en güncel sürümü Pardus 21 “Dolunay” 21 Ağustos 2021 tarihinde yayınlanmıştır.

GNU/Hurd :

Hurd, Hird of Uniix-Replacing Daemons kısaltmasından oluşmaktadır. Özgür Yazılım Vakfı tarafından geliştirilmektedir. Açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir.

Debian :

Debian işletim sistemi ilk kez 1993 yılında ortaya çıkmış açık kaynak bir işletim sistemidir.Tamamen özgür bir Linux dağıtımıdır. Unix işletim sistemi ailesinde yer almaktadır. Paket yöneticisi olarak dpkg kullanılmaktadır. Son kararlı sürümü 14 Ağustos 2021 tarihinde çıkmıştır. 70 den fazla dil sesteği bulunmaktadır. Elive, Linux Mint, Knoppix, Mepis, Pardus, Ubuntu, Parsix ve Xandros gibi bir çok dağıtıma kaynak teşkil eden Debian, Google ve daha bir çok web sitesinde tercih edilen bir işletim sistemidir.

Linux Mint :

Ubuntu ve Debian temel alınarak geliştirilen Linux Mint bir Linux dağıtımıdır. Güçlü ve bir o kadar da kullanımı kolay bir işletim sistemi olan Linux Mint, kapalı kaynak bir işletim sistemidir. İlk kez Ağustos 2006 yılında ortaya çıkmıştır ve son kararlı sürümü Ocak 2021 de piyasaya çıkarılmıştır. Linux Mint topluluğu tarafından geliştirilmektedir ve Debian gibi dpkg paket yöneticisi kullanılmaktadır. Linux Mint işletim sisteminde Türkçe dahil olmak üzere bir çok farklı dil desteği bulunmaktadır.

İşletim Sistemi Çeşitleri Nelerdir?

İşletim sistemi, bilgisayar, tablet, telefon gibi elektronik cihazlarda çalışan tüm yazılım ve donanım birimlerinin çalışabilmesini ve yönetilebilmesini sağlayan bir sistem yazılımıdır. İşletim sistemi çeşitlerine örnek olarak şunlar örnek olarak gösterilebilir;
Windows, MAC OS, Unix, Linux, Pardus, Debian, Ubuntu, Centos, Chrome OS, Android, IOS vb…

İşletim sistemleri sadece kişisel veya iş bilgisayarları ya da telefon ve tabletlerde kullanımı yapılmamaktadır. Bir web sitesi yayınlamak istediğiniz de satın almış olduğunuz hosting paketiniz bir web sunucusu içerisinde çalışmaktadır. cPanel kontrol paneline sahip bir hosting paketi genel olarak Ubuntu işletim sisteminde aktif olarak çalışmaktadır. Plesk panel olarak kullanılan kontrol panelleri ise Windows sunucular da çalışmaktadır. Bir hosting paketi satın almayı düşündüğünüz zaman satın alacağınız hosting paketini mutlaka kullanmış olduğunuz yazılıma uygun olarak seçmeniz gerekmektedir. Örnek olarak PHP tabanlı bir web sitesi geliştirdiyseniz eğer, Ubuntu / Linux işletim sistemli sunucular da çalıştırmanız gerekmektedir.. ASP kodları ile birlikte geliştirdiyseniz web sitenizi Plesk panel yani Windows işletim sistemine sahip web sunucularında çalıştırmanız gerekmektedir.